Pigment­vlekken

Wat zijn pigmentvlekken?

Een pigmentvlek is niets meer dan een ophoping van of juist een tekort aan pigment dat zorgt voor een verkleuring van de huid. De huid bevat pigment om haar te kunnen beschermen tegen UV-straling. Pigment wordt gemaakt door onze pigmentcellen, ofwel melanocyten, en zorgt behalve voor de kleur van onze huid, ook voor de kleur van haar en ogen.

Er bestaan verschillende soorten pigmentvlekken, die ook bijna allemaal een andere oorzaak hebben. Pigmentvlekken kunnen aangeboren zijn of juist pas op latere leeftijd ontstaan. Ook zit er veel variatie in kleur, vorm en grootte: er bestaan zowel zwarte en bruine als witte pigmentvlekken; de vorm kan mooi rond zijn of juist meer grillige vormen aannemen; ten slotte kan de grootte variëren van een paar millimeter tot enkele centimeters.

Wat is hyperpigmentatie?

Bij hyperpigmentatie van de huid is er sprake van een ophoping van pigment, dat zich uit als een bruine, soms grijze of zelfs zwarte vlek op de huid. Bij hypopigmentatie is er juist een tekort aan pigment waarbij de pigmentvlekken lichter van kleur zijn dan de eigen huidskleur. Bij deze pigmentatie zit er helemaal geen pigment meer in de huid en zijn de plekken helemaal wit.

Wat is de oorzaak van pigmentvlekken?

Pigmentvlekken ontstaan door een overmatige productie van melanine. Vaak speelt de zon een rol bij het ontstaan van pigmentvlekken. Ook onder invloed van hormonen kunnen de pigmentcellen extra veel pigment produceren. Daarnaast bestaat er een vorm van hyperpigmentatie die ontstaat doordat de huid beschadigd is geweest. De pigmentcellen ter plaatse van die beschadiging zijn dan in de war geraakt en maken extra pigment aan.

Welke soorten pigmentvlekken zijn er?

Er zijn ontelbaar veel soorten pigmentvlekken. De meest voorkomende pigmentvlekken worden hieronder genoemd. We maken hierbij onderscheid tussen bruine en witte pigmentvlekken.

Bruine pigmentvlekken

Zwangerschapsmasker, ook wel melasma genoemd, bestaat uit symmetrische donkere, grillige vlekken in het gezicht. Het komt vooral voor bij vrouwen en kan worden uitgelokt door hormoonwisselingen. Meer weten? Lees hier alles over een zwangerschapsmasker.

De bekende ouderdomsvlekken of levervlekken, ook wel zonnevlek of lentigo solaris genoemd, ontstaan vaak pas na het 40e levensjaar en vooral bij mensen met een licht huidtype. Dit is een uiting van teveel blootstelling aan de zon, waarbij de pigmentcellen ontregeld zijn geraakt en er extra pigment gevormd wordt.

Het zijn vaak ronde, scherp begrensde vlekken van een paar millimeter tot soms één of twee centimeter groot. Ze zijn goedaardig, maar kunnen wel cosmetisch storend zijn doordat ze met name voorkomen op de zichtbare lichaamsdelen zoals het decolleté, de handen en het gezicht. Door zonblootstelling kunnen ze nog donkerder worden.

Post-inflammatoire hyperpigmentatie is een onscherpe bruine verkleuring van de huid, op de plek waar eerder een beschadiging van de huid heeft plaatsgevonden. Je kunt hierbij denken aan vlekken die ontstaan na puistjes, nadat je je verbrand hebt aan het fornuis of de oven, of bijvoorbeeld nadat je een irriterende crème of peeling gebruikt hebt. Maar het kan ook ontstaan na een actieve periode van een huidziekte zoals eczeem of psoriasis. Deze vorm van hyperpigmentatie wordt vooral gezien bij mensen met een iets donkerder huidtype. Net zoals bij zwangerschapsmasker kan zonlicht de plekken nog zichtbaarder maken.

Witte pigmentvlekken

Twee huidaandoeningen die worden gekenmerkt door witte pigmentvlekken zijn vitiligo en idiopathische guttate hypomelanose (IGH).

Vitiligo is een auto-immuunziekte, ofwel een aandoening waarbij het lichaam zichzelf aanvalt. De pigmentcellen worden bij vitiligo aangevallen, waardoor er verspreid over het gezicht en het lichaam witte scherp begrensde vlekken van enkele centimeters groot ontstaan. De verdeling is vaak symmetrisch. Deze plekken zijn niet gevaarlijk en niet besmettelijk, maar verbranden wel iets makkelijker in de zon. Vitiligo kan op elke leeftijd ontstaan en komt bij elk huidtype evenveel voor.

IGH bestaat uit kleine witte ronde vlekjes van een paar millimeter groot. Het wordt vooral gezien bij mensen met een licht huidtype en op latere leeftijd. Het wordt beschouwd als een vorm van zonschade; mogelijk zijn de pigmentcellen door overmatig zonnen helemaal uitgeput. De vlekjes komen meestal op de voorzijde van onderarmen en onderbenen voor.

Waar kunnen pigmentvlekken voorkomen?

Afhankelijk van de soort, kunnen pigmentvlekken overal op het lichaam voorkomen. De pigmentvlekken die door overmatige zonblootstelling ontstaan, worden vooral gezien in het gezicht, de hals, het decolleté en vaak ook op onderarmen, handen en onderbenen. Kortom, de plekken die het meest worden blootgesteld aan de zon.

Kun je pigmentvlekken verwijderen?

Verwijderen van pigmentvlekken is niet altijd even makkelijk. Belangrijk is daarom ook het voorkomen van het ontstaan van pigmentvlekken, en het tegengaan van uitbreiding of meer zichtbaar worden ervan. Gebruik het hele jaar door een dagcrème met minimaal SPF15. Is het een warme, zonnige dag en kom je veel buiten, zorg dan dat je daarnaast elke 2 uur opnieuw zonnebrandcrème (SPF30 of 50) aanbrengt. Denk bijvoorbeeld aan Biodermal Gevoelige huid Zonnecreme voor het gezicht SPF50.

Ook is het aan te raden om geen irriterende producten te gebruiken. Deze kunnen juist weer meer pigment veroorzaken als er zon op schijnt. Denk daarbij bijvoorbeeld aan parfums. Wanneer je al bruine pigmentvlekken hebt is het advies uit de zon te blijven en eventueel een hoed of een petje te dragen, omdat de zon uiteindelijk de grootste boosdoener is in het ontstaan en terugkeren van bruine pigmentvlekken.

Ouderdomsvlekken zijn te behandelen met pigmentremmende crèmes met hoge SPF. Deze verminderen de zichtbaarheid van de pigmentvlekken en beschermen daarnaast tegen UVA en UVB, waardoor de plekken niet nog donkerder worden door zonlicht. Ook wordt huidveroudering zo verder voorkomen. Zie bijvoorbeeld Biodermal Pigmentcrème.

Met een pigmentlaser kunnen de vlekken vrijwel helemaal weggehaald worden. Let wel op met zon, want na een paar zomers kunnen de vlekken toch weer zichtbaar worden.

Post-inflammatoire hyperpigmentatie is moeilijk te behandelen, maar gelukkig trekken deze pigmentlittekens vaak spontaan weg na enkele weken tot maanden.

Wanneer er sprake is van de witte vlekken die bij vitiligo ontstaan is het slim om een dermatoloog te raadplegen voor een behandeladvies. Bescherm de plekken met zonnebrandcrème met een hoge beschermingsfactor. Met camouflerende of zelfbruinende crèmes kun je de witte vlekken eventueel minder zichtbaar maken. Ook door niet te bruin te worden in de zomer valt het kleurverschil tussen de witte plekken en de eigen huidskleur soms minder op. IGH is helaas niet te behandelen, en ook lastig te camoufleren.

Geschreven door Anne-Margreet van Drooge, Dermatoloog (MD, PhD) en schrijfster bij Yaabba.

Anne-Margreet: “Als jonge dermatoloog heb ik gewerkt in een gespecialiseerd pigmentcentrum. Ik deed er onderzoek naar onder andere werkzame (laser)behandelingen voor littekens en pigmentvlekken. Ik werk al jaren ergens anders, maar de interesse voor de behandeling van pigmentstoornissen blijft bestaan, omdat het een zichtbare aandoening is die veel impact kan hebben.”